Khổ 1:
Bài thơ mở đầu với câu thơ rất dịu dàng và đậm chất tình cảm: "Ngày xưa tôi sống vui êm / Trong khu làng nhỏ kề bên sông đào" Tác giả nhớ về quá khứ, khi cuộc sống ở làng quê thật yên bình và hạnh phúc. Cụm từ "vui êm" gợi lên cảm giác êm đềm, nhẹ nhàng của những ngày tháng tuổi thơ bên dòng sông quen thuộc. Khung cảnh "khu làng nhỏ" và "sông đào" như bức tranh quê thanh bình, mộc mạc, nơi ký ức tuổi thơ được lưu giữ.
Khổ 2:
"Chị tôi giặt lụa cầu ao / Trời trong, nắng gợn, má đào gheo duyên" Khung cảnh thơ mộng tiếp tục được miêu tả qua hình ảnh của chị gái tác giả đang giặt lụa bên cầu ao. Sự hòa quyện giữa "trời trong", "nắng gợn" và "má đào" tạo nên bức tranh quê bình dị mà trữ tình. Hình ảnh chị giặt lụa, động tác duyên dáng giữa thiên nhiên thơ mộng là dấu ấn đẹp trong ký ức. Cụm từ "má đào gheo duyên" còn tạo nên nét lãng mạn, gợi liên tưởng về vẻ đẹp truyền thống của người phụ nữ thôn quê.
Khổ 3:
"Đời lặng: nắng nhạt mưa thưa / Sầu hôm nối sáng, buồn trưa tiếp chiều" Khổ thơ thứ ba thể hiện một sự thay đổi rõ rệt về mặt cảm xúc. Từ sự tươi sáng và bình yên của những ngày xưa, cuộc sống dường như trở nên "lặng" hơn, với "nắng nhạt" và "mưa thưa". Cảm giác buồn bã, cô đơn dường như kéo dài, khi "sầu hôm nối sáng" và "buồn trưa tiếp chiều", diễn tả chuỗi thời gian dường như không có điểm dừng, đọng lại trong lòng người cảm giác trống trải. Câu "Mắt nhung, cô bé khăn điều cuối thôn" thể hiện sự nhớ nhung và tiếc nuối về một hình bóng quen thuộc trong làng quê, có thể là một người bạn cũ hoặc một người thân yêu nào đó.
Khổ 4:
"Lâu rồi, tôi đã... hồi khôn / Biết có hàng xóm có còn nhớ nhau?" Khổ cuối là một câu hỏi tu từ đầy khắc khoải và cảm động. Sau nhiều năm rời xa quê hương, tác giả tự hỏi liệu những người hàng xóm có còn nhớ nhau hay không. Cụm từ "hồi khôn" ở đây có thể hiểu là sự trưởng thành, nhận thức được sự thay đổi của bản thân và cuộc sống, nhưng đồng thời cũng là nỗi buồn vì những gì đã qua không thể trở lại.
Tổng kết:
Bài thơ "Quê hương" của Hồ Dzếnh là một tác phẩm đầy cảm xúc, thể hiện nỗi nhớ nhung về tuổi thơ và làng quê. Từ những hình ảnh bình dị như làng nhỏ, sông đào, chị giặt lụa, cho đến những nỗi buồn về sự thay đổi của cuộc đời, tác giả đã vẽ nên một bức tranh tâm hồn sâu lắng. Đặc biệt, bài thơ không chỉ gợi lên kỷ niệm đẹp mà còn là nỗi niềm hoài niệm, sự tiếc nuối về một thời đã qua, về những con người từng gần gũi mà giờ đây có lẽ đã phai nhạt trong ký ức.
